رله در واقع یک قطعه الکترومکانیکی به شمار می رود که یکی از کاربردهای ساده آن این است که در مدارهای الکتریکی به مانند یک کلید ساده عمل می کند و شاید یکی از بزرگ‌ترین تفاوت های آن با کلید معمولی این باشد که عمل باز و بسته شدن در این دستگاه ها به وسیله جریان الکتریکی انجام می شود. در ادامه با ما همراه باشید تا بیشتر به کاربرد رله و اینکه وظیفه رله چیست، بپردازیم.شاید از خودتان بپرسید که این نوع دستگاه ها را تا به حال ندیده اید اما از این وسیله در تمامی پمپ های آب که در آپارتمان ها و مجتمع ها وجود دارد، چراغ های راهنمایی، دزدگیرها و تجهیزات حفاظتی، سیستم استارت و برق داخلی خودروها، ماشین لباسشویی، یخچال، چراغ های تبلیغاتی چشمک زن، فیوزهای الکتریکی، سیستم شوفاژ و پکیج و خیلی از قطعات دیگر مورد استفاده قرار می گیرد.
تفاوت اصلی رله با کلید
همان طوری که در بالا هم به این موضوع اشاره کردیم رله برق در واقع همان کلید است اما کلیدی است که می توان آن را از راه دور کنترل کرد و در حقیقت یک کلید هوشمند به حساب می آید. با استفاده از این دستگاه شما به راحتی می توانید دو بخش مجزا از یک سیستم که دارای دو منبع ولتاژ مختلف هستند را از یکدیگر جدا نمایید. برای آشنایی بیشتر با ولتاژ به مقاله ولتاژ چیست مراجعه کنید.
چرا باید از رله استفاده کنیم؟
شاید این سوالی باشد که هر شخصی از خودش بپرسد و به جای آن می توان از کلید معمولی استفاده کرد اما در واقع ویژگی های زیادی در دل رله نهفته است که فقط منحصر به این وسیله است. این وسیله به مانند تمامی کلیدهای الکتریکی دیگر عمل می کند و در سر راه سیم فاز که همان قطب مثبت در برق مستقیم است، قرار دارد و برای اینکه بتوانید یک وسیله برقی را با یک کلید خاموش و یا روشن کنید می بایستی حتماً سیم نول برق شهری و یا سیم منفی برق مستقیم را به صورت کاملاً مستقیم به دستگاه برقی وصل کنید.در این بین سیم فاز را به پایه COM و سر دیگر سیم را هم به عنوان رابط فاز به پایه NO یا NC دستگاه برقی خود، متصل می کنیم. در اینجا 2 نکته به وجود می آید که این ویژگی ها به هیچ عنوان در کلید وجود ندارد.
- نکته اول فرمان مستقیم: در این فرمان شما اگر قصدتان این است که با وصل شدن ولتاژ به پایه های فرمان دستگاه برقی تان روشن شود می بایستی حتماً سیم رابط فاز را از پایه NO به وسیله برقی متصل کنید
- نکته دوم فرمان معکوس یا NOT: در فرمان معکوس اگر قصدتان این است که با وصل شدن ولتاژ به پایه های فرمان، وسیله برقی تان خاموش شود می بایستی حتماً سیم رابط فاز را از پایه NC به دستگاه برقی خودتان متصل نمایید.در تصویر زیر هم نحوه اتصال رله به کنتاکتور را مشاهده می کنید. اگر به خوبی نمی دانید کانکتور چیست می توانید به مقاله مربوطه در سایت ونوس مراجعه کنید.
کاربرد کلی رله
اگر بخواهیم در مورد کاربردهای رله صحبت کنیم باید به موارد زیادی اشاره کنیم اما به چند مورد خاص و مهم اشاره ای کوتاه خواهیم داشت:
- رله در خیلی از دستگاه های برقی یک کنترل کننده موثر به حساب می آید
- از این وسیله برای حفاظت هم استفاده می شود
- همچنین از رله به عنوان یک کنترلر خاص هم استفاده می شود. به طور مثال درایو موتور و غیره
تفاوت رله و کانکتور
در واقع هر دو قطعه، یک قطعه الکترونیکی به شمار می روند اما تفاوت های زیادی را می توان برای آنها بیان کرد که در زیر به مهم ترین آنها اشاره خواهیم کرد:
- رله یک قطعه تکفاز است اما کانکتور بیشتر به صورت 3 فاز عمل می کند
- کنتاکتور حجم بیشتری می گیرد اما برعکس آن رله حجم کمتری در بر می گیرد
- به هنگام کار کردن سر و صدایی که از کنتاکتور خارج می شود خیلی بیشتر است
- طول عمر کانکتور خیلی کمتر از رله است
- به نسبت کانکتور، نویزپذیری رله خیلی کمتر است
- کنتاکتور به واسطه تیغه های الکترومکانیکی که در آن وجود دارد بیشتر در مدارهای قدرت استفاده می شود اما بیشترین کاربرد رله در مدارهای فرمان است
- به کانکتور می توان لوازم جانبی مانند تایمر وصل کرد
- تیغه هایی که در کانکتور وجود دارد قابل ارتقاء هستند
- هزینه خرید کانکتور خیلی بیشتر از رله است
- ابعاد کانکتور خیلی بزرگ تر از رله است
انواع رله
تا این قسمت از مقاله به پاسخ این سؤال ها پرداختیم که رله چیست و چه کاربردی دارد و اینکه کار رله چیست؟ حال میخواهیم بدانیم رله چیست و انواع آن همان‌طور که گفته شد طرز کار رله شبیه کلید است با این تفاوت که در روشن و خاموش شدن آن انسان دخالتی ندارد. در ادامه علاوه بر پرداختن به جواب رله چیست و کار رله چیست؟ با انواع رله نیز بیشتر آشنا می‌شویم.
اگر میخواهید درباره فیدر اطلاعات داشته باشید پیشنهاد میشود به مقاله فیدر چیست ما مراجعه نمایید.
رله حرارتی
یکی از انواع رله، رله حرارتی است. رله حرارتی متشکل از دو فلز غیر هم جنس هست. این دو فلز به هم چسبیده هستند و در اطراف آنها یک سیم حامل جریان الکتریکی پیچیده شده است. در رله حرارتی هنگام عبور جریان الکتریکی حرارت ایجاد میشود. حرارت ایجاد شده سبب خم شدن رله شده و این‌گونه رله فعال میشود. این نوع رله بلافاصله بعد از پایان کارش به حالت اولیه خود باز می‌گردد. به همین دلیل ابتدا باید کمی صبر کرد و بعد از آن با فشار دادن دکمه RESET که قرمز رنگ است، کنتاکت به حالت اولیه برمی‌گردد.رله حرارتی یک وجه اشتراک با کنتاکتور دارد و آن این است که همانند کنتاکتور از دو قسمت فرمان و قدرت تشکیل شده است.
تفاوت آن با کنتاکتور در دارا بودن سه کنتاکت بسته در قسمت قدرت و یک تیغه باز و یک تیغه بسته در قسمت فرمان است. با ما همراه باشید تا با انواع دیگر رله و اینکه رله چیست و چه کاربردی دارد بیشتر آشنا شوید.
رله مغناطیسی
رله مغناطیسی از مدار در مقابل ایجاد اتصال کوتاه حفاظت می‌کند. طرز کار رله در مدار، مشابه فیوز است. تفاوت رله و فیوز در این است که فیوز می‌سوزد اما رله مغناطیسی سبب قطع جریان مدار میشود. ناگفته نماند بعد از آن مجدداً می‌توان جریان را وصل کرد. مسیر جریان مدار از منبع تغذیه شروع میشود. مطالعه مقاله انواع جعبه فیوز را پیشنهاد می کنیم.اگر جریان مدار خیلی زیاد شود، میدان الکترومغناطیسی ایجاد شده سبب جذب اهرم به سمت خود میشود. این عمل سبب قطع بازوی اتصال میشود و در نهایت کنتاکت را باز می‌کند. باز شدن کنتاکت سبب قطع شدن جریان میشود. بعد از اینکه انرژی الکترومغناطیس کاهش پیدا می‌کند اهرم به حالت اولیه برمی‌گردد.
رله کنترل فاز
رله کنترل فاز یک نوع محافظت کننده است. برای پاسخ به سؤال کار رله چیست(وظیفه رله چیست)؟ باید گفت کار این نوع رله جلوگیری از بروز عیب در مدار پیش از شروع کار الکتروموتور است. رله کنترل برای برق سه فاز سه ورودی دارد علاوه بر این دارای یک تیغه باز و یک تیغه بسته نیز است. هنگام نصب رله کنترل فاز باید دقت داشته باشید که تیغه باز در مسیر جریان مدار فرمان باشد و تیغه بسته را به آلارم متصل کرد.
تقسیم بندی که در این بخش ارائه می شود مخصوص رله های معمولی است که به صورت مختصر در مورد آنها صحبت می کنیم:
سنجشی: این رله به گونه ای ساخته شده که می توانید یک میزان خاص از حساسیت را برای آن مشخص کنید و در صورت مشاهده خطا شروع به واکنش می کند. به طور مثال اگر میزان حساسیت را روی 5 آمپر تنظیم کنید و به محض اینکه به این جریان رسید رله به صورت خودکار عمل می کند.
زمانی: از این دستگاه با توجه به زمانی که از پیش برای آن تعیین شده بیشتر برای قطع و وصل کردن مدارها مورد استفاده قرار می گیرد اما موردی که باید مد نظر داشته باشید این است که این نوع رله ها به تنهایی مورد استفاده قرار نمی گیرند و حتماً بایستی با دیگر تجهیزاتی که در مدار یا شبکه وجود دارد، مورد استفاده قرار گیرند. پیشنهاد می شود مقاله دیگر ما درباره تست خازن را بخوانید.
جهت یاب: رله های جهت یاب، توانایی تشخیص جهت توان و همچنین نیرو را دارند چرا که یکی از عوامل و فاکتورهای بسیار مخرب در شبکه ها، توان برگشتی است و هنگامی که قسمتی از شبکه دچار نقص یا خطا می شود این نوع دستگاه ها این توانایی را دارند که این بخش ها را نسبت به بقیه جدا سازی کنند.
جامد: این نوع دستگاه ها در شبکه های قدرت کاربرد خاصی ندارند و به این دلیل به آنها جامد گفته می شود که در حقیقت هیچگونه قسمت مکانیکی ندارند و از همه مهم تر اینکه عملیات کلید زنی در درون آنها به وسیله نیمه هادی ها انجام می گیرد و همین فاکتور باعث شده تا از طول عمر بیشتری برخوردار باشند و به خاطر همین است که از این نوع دستگاه ها بیشتر در مدارهایی که کلید زنی بسیار بالایی دارند مورد استفاده قرار می گیرد.
برخی از سوالات متداول
1. رله چیست؟
رله در واقع یک قطعه الکترومکانیکی به شمار می رود که یکی از کاربردهای ساده آن این است که در مدارهای الکتریکی به مانند یک کلید ساده عمل می کند و شاید یکی از بزرگ‌ترین تفاوت های آن با کلید معمولی این باشد که عمل باز و بسته شدن در این دستگاه ها به وسیله جریان الکتریکی انجام می شود.
2. کار رله چیست؟
اگر بخواهیم در مورد کاربردهای رله صحبت کنیم باید به موارد زیادی اشاره کنیم اما به چند مورد خاص و مهم اشاره ای کوتاه خواهیم داشت: رله در خیلی از دستگاه های برقی یک کنترل کننده موثر به حساب می آید - از این وسیله برای حفاظت هم استفاده می شود - همچنین از رله به عنوان یک کنترلر خاص هم استفاده می شود. به طور مثال درایو موتور و غیره.
